Z dziejów Powiatu Mrągowskiego

  • Drukuj zawartość bieżącej strony
  • Zapisz tekst bieżącej strony do PDF
18 sierpnia 2011

Powiat Mrągowski jest miejscem szczególnym, w którym corocznie rzesze turystów zrzucają z siebie bagaż cywilizacyjnych dolegliwości związanych z męczącym życiem. Przemierzając tę piękną krainę mają oni ponadto możliwość chłonięcia czegoś, co możemy umownie nazwać "duchem tej ziemi"- wyrażonym licznymi pierwiastkami kultury powstałej na gruncie wielowiekowych i wielonarodowych doświadczeń. Warto więc zatrzymać się tu przez chwilę i poznać chociażby małą część dziejów powiatu, który mimo, że nigdy nie zapisał się czymś szczególnym na kartach historii - to jednak posiada swój wyjątkowy urok i koloryt.

Początki historii Powiatu Mrągowskiego sięgają czasów średniowiecza, kiedy to ziemia staropruskich Galindów, będąca areną intensywnych działań Krzyżaków została w roku
1374 edyktem papieża Grzegorza XI nadana w posiadanie wielkiemu mistrzowi. Kończył się tym samym ponad stuletni okres walk o tereny Galindii uwieńczony budową jednolitej administracji. Odtąd podstawową jednostkę w administracji krzyżackiej tworzyła komturia, natomiast mniejsze jednostki stanowiły prokuratorie i wójtostwa. Jedno z nich ulokowano na zamku w pobliskim Szestnie. Było to istotne wydarzenie dla przyszłych losów Mrągowa, gdyż właściwie uniemożliwiało jakiekolwiek rozwój miasta, grzebiąc tym samym szansę odegrania większej roli gospodarczej i politycznej w dziejach państwa krzyżackiego.
Po sekularyzacji Prus i zaprowadzeniu luteranizmu książę Albrecht von Hohenzollern zniósł dotychczasowy podział administracyjny księstwa. Zgodnie z ordynacją krajową z grudnia 1525 roku na terenie zamku w Szestnie, zaczął urzędować starosta pełniący w imieniu księcia nadzór nad dobrami ziemskimi i miastami. Mrągowo nadal jednak pozostawało w cieniu sześcieńskiego zamku...
W 1723 roku zlikwidowano administrację stanową(starostwa książęce) i utworzono komory wojenno - skarbowe. Z nich następnie wyodrębniono komorę w Gąbinie - w skład której wchodziło starostwo w Szestnie. Miejsce starostów książęcych (Amsthauptmanów) zajęli mianowani starostowie powiatowi (landraci). Pod koniec XVIII wieku na ternie powiatu rozwijało się głównie rolnictwo oraz różnorakie rzemiosło: bednarstwo, garncarstwo, szewstwo, krawiectwo itp. W miarę stabilny rozwój terenów powiatowych uniemożliwiały jednak cyklicznie powtarzające się klęski żywiołowe i działania wojenne.
Czynnikiem przyśpieszającym realizację szeroko zakrojonych reform w gospodarce i administracji państwowej Prus stały się wojny napoleońskie. 3 lipca 1818 roku na mocy królewskiego rozporządzenia rejencję gąbińską podzielono na 16 powiatów , wśród których znajdował się także powiat mrągowski.
Pierwszego września 1818 roku Mrągowo stało się siedzibą powiatu. Pierwszym starostą (landratem) został kapitan w stanie spoczynku August Lyśniewski W ten sposób rozpoczęła właściwa historia powiatu mrągowskiego oraz okres rozbudowy miasta i jego okolic. W 1814 roku miasto liczyło już 1500 osób i mimo pożaru w roku 1822 i epidemii cholery w latach 1831-32 nadal się rozrastało. Na początku lat trzydziestych XIX wieku dobiegał końca proces separacji gruntów, prowadzący do tworzenia wielkich majątków ziemskich i samodzielnych wsi. Poprawa stanu dróg sprawiła,że Mrągowo stało się bardziej atrakcyjne dla kupców. Szybki wzrost liczby ludności Mrągowa i powiatu wynikał przede wszystkim z pomyślnej koniunktury gospodarczej przypadającej na lata pięćdziesiąte XIX wieku. Wówczas to rozpoczęto pracę melioracyjne, drogowe, budowlane. W mieście i powiecie było wówczas 13 wiatraków, 14 młynów wodnych, 19 gorzelni, 6 browarów, liczne cegielnie, smołownie itd.
W wyniku zjednoczenia Niemiec w roku 1871 dokonano kolejnej reformy administracji publicznej i samorządu terytorialnego. Zgodnie z ustawą z grudnia 1872 roku dotychczasowy sejmik powiatowy tzw. Kreistag miał być wybierany przez wszystkich mieszkańców powiatu posiadających prawo wyborcze. Na pierwszym posiedzeniu Kreistagu w Mrągowie utworzono organ zwany Wydziałem Powiatowym, któremu przewodniczył starostą.
Wszechogarniająca państwo niemieckie rewolucja przemysłowa odcisnęła swe piętno również na terenie powiatu mrągowskiego. Ówczesny starosta Otto Von Schwerin dbał o rozwój sieci dróg i meliorację gruntów. W drugiej połowie XIX wieku Mrągowo połączono drogami z Rynem, Kętrzynem, Biskupcem. W maju 1897 roku otwarto nieistniejącą już dzisiaj linie kolei wąskotorowej na odcinku Kętrzyn - Mrągowo. W nowe stulecie powiat mrągowski wchodził z nowootwartą linią kolejową Czerwonka - Biskupiec - Mrągowo - Orzysz.
Wiek XX był dla historii Warmii i Mazur okresem końca pokojowej koegzystencji tutejszej społeczności. Tragiczna w skutkach cezura roku 1945 bezpowrotnie zerwała ciągłość procesów kulturowych na tej ziemi. Sam urząd starostwa przetrwał jednak do roku 1950. Wtedy to ustawa z 20 marca zniosła dotychczasowy podział kraju. Zlikwidowano starostwa i powiatowe związki samorządu terytorialnego. Agendy starostw zostały przejęte przez prezydia rad narodowych.1 czerwca 1975 roku z mapy administracyjne znikły powiaty.
Powrót do tradycji samorządu terytorialnego nastąpił 1 stycznia 1999 roku wraz z przywróceniem do życia powiatów samorządowych. Pierwszym starostą Powiatu Mrągowskiego, po 23 latach nieobecności na mapie kraju został Ryszard Soroko.

Autor: Jarosław Puszko